Bio-ecologisch ontwerp voor Ateliers Baertsoen-Buysse door EA+ architecten
Ooit waren de Ateliers Baertsoen-Buysse aan de Dendermondsesteenweg in Gent een imposante textielfabriek waar duizenden mensen werkten. In de tweede helft van de twintigste eeuw verdween de textielindustrie grotendeels in Vlaanderen en sloot de fabriek.
Op het uitgestrekte fabrieksdomein, vlak bij Gent Dampoort, werden delen afgebroken en herbestemd. Een stuk bleef over en werd uiteindelijk industrieel erfgoed.
De uitdaging
De ontwerpuitdaging was om in de kelders van de laatst resterende bedrijfsgebouwen, met respect voor de erfgoedwaarde, ateliers en een evenementenruimte onder te brengen. Circulaire bouwprincipes, recuperatie en gebruik van bio-ecologische materialen waren voorgeschreven. De ruimtes zijn bestemd voor verhuur, dus er moet een breed scala aan activiteiten mogelijk zijn. Ook opsplitsen en samenvoegen van ateliers moet eenvoudig en snel kunnen gebeuren.
Ontwerp van EA+ architecten en ingenieurs
EA+ architecten en ingenieurs, lid van Pixii, stond in voor het architecturale ontwerp en leverde de expertise voor integraal duurzaam en bio-ecologisch bouwen en het inzetten van recuperatiematerialen.
De belangrijkste architecturale uitdagingen bestonden erin deze vereisten op een respectvolle manier in te passen in het bestaande gebouw met erfgoedwaarde en een connectie te voorzien met de reeds bestaande feestzaal op de eerste verdieping van het gebouw.
De ateliers passen zich in in een bestaand dens stedelijk weefsel. Hoewel vlakbij het station Gent-Dampoort gelegen, heeft de buurt momenteel reeds een vrij hoge parkeerdruk. Bovendien bevinden zich vlakbij naast heel wat bewoning en horeca nog een winkelcentrum, kantoren, een feestzaal en een theaterzaal.
De toegankelijkheid van de kelderverdieping en alle daarbij horende mobiliteitsstromen werden in kaart gebracht en in het ontwerp geïntegreerd. De bestaande liftschacht werd naar beneden toe uitgebreid en er werd een buitenlift toegevoegd aan de inkomzone, zodat het gebouw voldoet aan alle eisen rond integrale toegankelijkheid.
De bestaande kelderruimtes hebben een volledig open grondplan, slechts onderbroken door een ritmiek van authentieke gietijzeren kolommen, en met een vrije hoogte van 3,40m. De ruimte biedt hierdoor van oudsher veel flexibiliteit voor verschillende gebruiken en inrichtingen. Men heeft hier in feite circulair gebouwd avant-la-lettre.
EA+ architecten en ingenieurs heeft dankbaar gebruik gemaakt van deze voorzet. Gezien de verscheidenheid aan functies die de ateliers moeten kunnen huisvesten, zijn aanpasbaarheid en flexibiliteit van het ontwerp van essentieel belang. Naast enkele vaste kernen voor circulatie blijft het volledige grondplan van de zaal open. Aan de noordzijde van het gebouw wordt het bestaande maaiveld verlaagd om op een aangename manier de toegang naar de ateliers te kunnen organiseren en tegelijk daglicht binnen te brengen in de kelder. Ook aan de zuidzijde worden nieuwe daglichtopeningen gecreëerd.
De logistieke functies worden gegroepeerd langs de bestaande laadkade aan de achterkant van het gebouw. Hierdoor zijn leveringen eenvoudig en snel te beheren. De ateliers zijn, hoewel in een historische kelder gelegen, ook toegankelijk voor bestelwagens.
Voor de klimatisatie van het gebouw wordt gebruik gemaakt van hedendaagse warmtepomptechnologie en geothermie in combinatie met een performant ventilatietoestel. Er worden geen fossiele brandstoffen ingezet in dit project. Op het dak van een aangrenzend gebouw op dezelfde site ligt een ruimte hoeveelheid aan PV-panelen die zorgen voor de opwekking van lokale hernieuwbare energie.
Bij de inrichting van de zaal en de nevenfuncties wordt steeds voorrang gegeven aan natuurlijke materialen en recuperatiematerialen, uiteraard rekening houdend met onderhoudsvriendelijkheid en vandalismebestendigheid die een dergelijke functie vraagt. EA+ architecten en ingenieurs maakten onder meer gebruik van glasschuimgranulaten, CO2-negatieve metselblokken gemaakt van staalslak, gerecupereerde fabriekstegels als vloerbekleding, gerecycleerd krantenpapier als akoestische absorptie en een demonteerbaar wandsysteem op basis van vlasscheven voor de niet-dragende binnenwanden.
Aan beide kopse zijden van de zaal bevindt zich een aangename en groene buitenruimte. Deze buitenruimtes zijn ingericht met aandacht voor de infiltratie van hemelwater en met biodiversiteitsversterkende aanplant.
